Czego potrzebuje dziecko, gdy rodzice się rozwodzą?

Co mogą zrobić rodzice, żeby rozwód nie odbił się negatywnie na psychice dziecka?

Podjęcie decyzji o rozwodzie jest dla wielu rodziców bardzo ciężkie. Także z powodu ogromnych wyrzutów sumienia wobec dzieci. Rodzicom nasuwa się samoistnie pytanie: „Czy możemy naszym dzieciom zgotować taki los?”  

Z reguły każdy z rodziców pragnie, aby jego dzieci były szczęśliwe. Jak pokazuje moje doświadczenie z pracy w poradni rodzinnej, są to najczęściej kobiety, które podjęły decyzje o rozstaniu i one przeżywają często wielki konflikt, etyczno-moralny. Przez większość z nas małżeństwo jest pojmowane jako wartość nadrzędna. Dlatego często kobiety/ matki potrzebują nieraz miesięcy albo lat , by taką decyzję , która w nich dojrzewała wcielić w życie. One są świadome, że będą się musiały tłumaczyć, dlaczego zdecydowały się na ten krok i nie zawsze spotkają się ze zrozumieniem i aprobatą ze strony krewnych czy znajomych.

Wprawdzie panuje w naszym społeczeństwie przekonanie, że człowiek powinien dążyć do osobistego szczęścia i jeżeli nie jest szczęśliwy, powinien się rozwieść i próbować sobie ułożyć życie na nowo. Jednak jak się okazuje jest ono obowiązujące jedynie wtedy, gdy w związku nie ma dzieci. Jeśli małżonkowie posiadają dzieci, to opinie nie są już tak jednoznaczne. Jest wielu zwolenników stwierdzenia, że rozwód sieje spustoszenie w życiu dzieci, nawet jeśli rodzice nie potrafią się porozumieć, powinni pozostać w związku dla ich dobra.

Moim zdaniem jako terapeutki rodzinnej,  dzieci nie muszą ponosić ze względu na rozstanie rodziców, trwałych szkód emocjonalnych, takich jak np.: obniżenie poczucia własnej wartości czy utrata zaufania do innych.

Rozstanie rodziców nie jest czynnikiem, który jednoznacznie decyduje o negatywnym rozwoju dziecka. To w jaki sposób dziecko upora się z rozstaniem rodziców, jest w dużej mierze zależne od tego, w jaki sposób przechodzą przez nie dorośli. Psychiczny rozwój dziecka jest zależny od jakości relacji dziecka z rodzicami przed i po rozstaniu rodziców. Również od tego, w jakim stopniu rodzice postrzegają potrzeby dziecka i się o nie troszczą. Przede wszystkim czy są zdolni ze sobą współpracować jako rodzice… pomimo rozwodu!

W tym trudnym czasie dzieci potrzebuje szczególnie wsparcia obydwojga rodziców.

To jest ogromne wyzwanie dla nich, ponieważ pomiędzy nimi są trudne emocje, jak złość, rozczarowanie, smutek, rozżalenie, a nawet nienawiść! Rodzice, którzy żyją ze sobą w konflikcie i walczą ze sobą, są wrogo nastawieni do siebie i nastawiają dzieci przeciwko drugiemu rodzicowi, stanowią ogromne zagrożenie dla zdrowego rozwoju swoich dzieci. To dotyczy zarówno dzieci, których rodzice prowadzą walkę po rozstaniu, lub tkwią latami w skłóconym małżeństwie. Jeżeli atmosfera pomiędzy rodzicami jest zdeterminowana przez wrogie milczenie, chroniczne napięcie lub ciągle rozdrażnienie, które prowadzi do głośnych sprzeczek, to takie dzieci tracą poczucie bezpieczeństwa. Ich potrzeba bliskiego kontaktu z rodzicami nie może być zaspokojona. Dzieci czują się niepewnie i zaczynają się bać, że rodzice się rozstają i je opuszczą, próbują zrozumieć, co się dzieje, obserwują uważnie i słuchają lub podsłuchują rozmowy rodziców. Niektórzy rodzice próbują udawać przed dziećmi, że wszystko jest w porządku, to niestety prowadzi do tego, że dzieci są jeszcze bardziej zdezorientowane, bo ich własne obserwacje nie pokrywają się z wypowiedziami matki i ojca. Z reguły dzieci wiedzą o wiele więcej niż dorośli przypuszczają…

Rozwód jest z pewnością dla wszystkich w rodzinie bolesnym doświadczeniem, szczególnie dla dzieci. Zwłaszcza, że rodzice mają głowę zaprzątniętą swoimi sprawami i nie zawsze potrafią poświęcić dużo czasu dziecku. Dziecko w czasie rozwodu mamy i taty traci swoje bezpieczne środowisko i nie rozumie, dlaczego rodzice się nie mogą porozumieć i dlaczego się już nie kochają. Pomimo tych ogromnych wyzwań, rodzice mogą się w dużym stopniu przyczynić do tego, żeby dziecko wyszło z tej sytuacji cało bez żadnego uszczerbku dla swojego rozwoju emocjonalnego. Warunkiem tego jest, traktowanie siebie nawzajem z szacunkiem, każda złośliwa uwaga pod adresem mamy czy taty, rani dziecko. Ono czuje się związane emocjonalnie z obydwoma rodzicami i bierze każdą krytykę do siebie.

Starajcie się mówić pozytywnie o drugim rodzicu!

Dziecko nosi w sobie ogromne poczucie straty i rozżalenia, ponieważ w jego wewnętrznym scenariuszu nie było ujęte rozstanie rodziców i ono podświadomie przypisuje sobie winę za rozwód. Szczególnie,  gdy było wiele razy świadkiem kłótni na tematy wychowawcze. Dzieci próbują nieraz na swój sposób uzdrowić związek rodziców i wszystkimi sposobami go sklejać, co niestety nie skutkuje…

W jaki sposób możecie wspierać Wasze dziecko, jeżeli zdecydowaliście się na rozwód?

Dziecko potrzebuje wiedzieć co się dzieje, porozmawiajcie z nim najlepiej w czasie wspólnej rozmowy o planach rozwodowych i podjętych decyzjach. Ważne jest żeby w przygotowaniu do tej rozmowy zastanowić się, kto, co i jak dziecku przedstawi. Postawcie sprawę jasno, że rozwód to decyzja dorosłych i podajcie może jedną przyczynę rozwodu bez obwiniania się nawzajem. Powiedzcie, że to nie jest wina córki lub syna, że to jest tylko sprawa rodziców.

Powiedzcie jej/ jemu : „Nasza miłość do Ciebie się nie zmieni , jesteś dla nas najważniejsza(y)”

Opiszcie konkretnie, jak się zmieni jej /jego życie. Przygotujcie się na ewentualne pytania ze strony dzieci. Spróbujcie odpowiedzieć na nie krótko i jasno. Na pytania, na które nie macie jeszcze odpowiedzi, przyznajcie szczerze : „Tego jeszcze sami nie wiemy.” Stwórzcie atmosferę, w której dziecko poczuje się bezpiecznie i nie będzie się bało zadawać pytań.

Dziecko potrzebuje miłości i uwagi.

Poświęćcie w tej szczególnej sytuacji dziecku więcej swojego czasu i swojej uwagi. Ono potrzebuje wiele ciepła i bliskości. Rozmawiajcie z nim dużo na wszystkie tematy, interesujcie się jego wydarzeniami w szkole i przeżyciami w kręgu przyjaciół. Zaakceptujcie jego potrzebę bycia samemu ze sobą, kiedy ono ma na to ochotę. Pozwólcie wyrazić  wszystkie emocje, które nim targają, jak smutek, złość, poczucie niesprawiedliwości, rozpacz lub bezsilność. Jeżeli dziecko nie pokazuje otwarcie w Waszej obecności tych emocji, respektujcie to i nie drążcie tematu, kiedy dziecko nie chce o tym rozmawiać. Jednak nie ulegajcie złudzeniu, że u dziecka w takim razie jest wszystko w porządku.

Dziecko potrzebuje poczucie bezpieczeństwa.

W trakcie rozwodu rodziców dziecko ma często poczucie, że tak ważna decyzja w jego życiu została podjęta bez jego udziału. Jest przez to niepewne, co czeka je w najbliższej przyszłości. Poinformujcie jakie konkretne zmiany je czekają, a co pozostanie nadal w jego życiu bez zmian. Obiecujcie jedynie to, co możecie dotrzymać! Nie rozbudzajcie nadziei że mama i tata się ponownie zejdą. Pozwólcie dziecku na kontakty ze wszystkimi dla niego ważnymi osobami w jego życiu z dziadkami, innymi krewnymi i przyjaciółmi. Dodajcie odwagi, żeby rozmawiało z innymi osobami o tych wydarzeniach i o swoich emocjach, zamiast upominać: „ To musi zostać w naszej rodzinie.” Wymagajcie jak dotychczas, żeby dziecko wywiązywało się z jego obowiązków domowych. Nie rozpieszczajcie, to może na krótko uspokoi Wasze wyrzuty sumienia, ale zaszkodzi jego rozwojowi. Stwórzcie możliwości ciekawego spędzania wolnego czasu, także poza rodziną, przy jednoczesnym przyzwoleniu bycia chwilami smutnym. Jeżeli zauważycie niepokojące zachowania, nie wpadajcie w panikę. Dziecko musi zareagować w jakiś sposób na rozwód rodziców, porozmawiajcie z nim o tym na spokojnie.

Dobrym pomysłem jest udostępnianie dziecku książek lub broszur na ten temat.

Dziecko potrzebuje mamę i tatę.

Zachowajcie w życiu dzieci zarówno mamę i tatę, postarajcie się o to, żeby dziecko spędzało czas z każdym rodzicem, tak żeby więź pomiędzy dzieckiem i rodzicami była utrzymana. Nie wymagajcie od dziecka, żeby stanęło po stronie jednego z nich, nie mówcie nic złego o drugim. Dziecko kocha mamę i tatę i identyfikuje się z reguły z obydwoma rodzicami. Stanąć po czyjejś stronie jest dla dziecka jednoczesną zdradą drugiego rodzica. To nielojalność wobec mamy lub taty można porównać z wyparciem się samego siebie. Nawet jeżeli nosicie w sobie złość na swojego ex albo czujecie się ogromnie zranieni lub niesprawiedliwie potraktowani, nie mówcie nigdy źle o drugim rodzicu. To jest tata i mama Waszego dziecka, krytyka drugiego rodzica przeraźliwie dotknie i niszczy poczucie własnej wartości. To jest trucizna dla jego duszy. Podzielcie się opieką nad dzieckiem i ustalcie wiążące dla wszystkich zasady.

Zatroszcz się o siebie w tym trudnym czasie.

Jeżeli czujesz się samotna(y) i sytuacja cię przerasta, zwróć się o wsparcie do przyjaciół, krewnych lub odpowiednich placówek, gdzie uzyskasz profesjonalną pomoc. Na przykład do urzędu do spraw młodzieży lub poradni rodzinnej.

Autorka: Edyta Hentzschel

Pedagog, mediatorka, terapeutka rodzinna, terapia systemowa. Pracuje w darmowej poradni wychowawczo-rodzinnej.

FRÖBEL e. V. – FRÖBEL-Gruppe Familienberatung CON-RAT
Hans-Schmidt-Straße 14, 12489 Berlin
Konsultacje wychowawcze dla rodziców, poradnictwo dla rodzin, terapia rodzinna.
Tel.: (030) 444 48 08
E-Mail: con-rat@froebel-gruppe.de

Zabrania się kopiowania i rozpowszechniania zamieszczonych na stronie treści.

Das Projekt „Schulungsreihe für Gesundheit, Bildung und Beruf” wird gefördert aus Mitteln des bezirklichen Integrationsfonds des Bezirks Pankow. Der Integrationsfonds ist eine Maßnahme des Gesamtkonzepts zur Integration und Partizipation Geflüchteter des Senats von Berlin.